Praca za granicą a emerytura w Polsce

Miliony Polaków pracowało lub wciąż pracuje za granicą. Czy wiesz, jak okresy zatrudnienia poza Polską wpływają na Twoją emeryturę? W tym artykule wyjaśniamy, jak łączyć okresy składkowe z różnych krajów i jak maksymalnie wykorzystać swoje uprawnienia emerytalne.

1. Podstawowe zasady: koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego

Unia Europejska stworzyła system koordynacji zabezpieczenia społecznego, który ma na celu ochronę praw osób migrujących. Podstawowe zasady tej koordynacji to:

• Sumowanie okresów ubezpieczenia - okresy ubezpieczenia, zatrudnienia lub zamieszkania zrealizowane w poszczególnych państwach członkowskich są uwzględniane przy ustalaniu prawa do świadczeń.
• Równe traktowanie - obywatele UE mają takie same prawa i obowiązki jak obywatele państwa, w którym są ubezpieczeni.
• Możliwość eksportu świadczeń - świadczenia emerytalne przyznane w jednym kraju mogą być wypłacane do innego kraju UE.
• Zasada podlegania ustawodawstwu jednego państwa - co do zasady, pracownik podlega ustawodawstwu tylko jednego państwa członkowskiego.

2. Jak wygląda ustalanie emerytury dla osób pracujących w krajach UE/EOG i Szwajcarii

Jeśli pracowałeś w Polsce oraz w innych krajach UE, EOG lub Szwajcarii, Twoja emerytura będzie ustalana według następujących zasad:

1. Emerytura krajowa - każdy kraj, w którym byłeś ubezpieczony przez co najmniej rok, obliczy emeryturę krajową zgodnie ze swoim prawem, uwzględniając wszystkie okresy ubezpieczenia we wszystkich państwach członkowskich.
2. Emerytura proporcjonalna - każdy kraj wypłaca część emerytury, która odpowiada okresowi ubezpieczenia w tym kraju w stosunku do łącznego okresu ubezpieczenia we wszystkich krajach.
3. Emerytura korzystniejsza - każdy kraj porównuje wysokość emerytury krajowej i proporcjonalnej, a następnie przyznaje emeryturę korzystniejszą.

Przykład: Osoba pracowała 10 lat w Polsce i 20 lat w Niemczech. W Polsce otrzyma emeryturę proporcjonalną odpowiadającą 10/30 (1/3) pełnej emerytury obliczonej za łączny 30-letni okres ubezpieczenia. W Niemczech otrzyma emeryturę proporcjonalną odpowiadającą 20/30 (2/3) pełnej emerytury niemieckiej.

3. Umowy dwustronne o zabezpieczeniu społecznym

Dla osób, które pracowały w krajach spoza UE/EOG, istotne są umowy dwustronne o zabezpieczeniu społecznym. Polska podpisała takie umowy z następującymi państwami:

• USA
• Kanada
• Korea Południowa
• Australia
• Ukraina
• Białoruś
• Mołdawia
• Izrael
• Turcja
• Mongolia
• Japonia
• Wielka Brytania (po Brexicie)

Umowy te różnią się między sobą, ale generalnie zapewniają sumowanie okresów ubezpieczenia i proporcjonalną wypłatę świadczeń.

4. Co z okresami pracy w krajach, z którymi Polska nie ma umowy?

Jeśli pracowałeś w kraju, z którym Polska nie ma umowy o zabezpieczeniu społecznym, sytuacja jest bardziej skomplikowana:

• Okresy te nie są automatycznie uwzględniane przy ustalaniu prawa do emerytury w Polsce.
• Możesz jednak starać się o udokumentowanie tych okresów i przedstawienie ich ZUS-owi, który może je uznać w indywidualnych przypadkach.
• W kraju, w którym pracowałeś, możesz mieć odrębne uprawnienia emerytalne zależne od lokalnego prawa.

5. Jak dokumentować okresy pracy za granicą

Właściwa dokumentacja okresów pracy za granicą jest kluczowa dla uwzględnienia ich przy ustalaniu emerytury. Przydatne dokumenty to:

• Zaświadczenia od pracodawców zawierające daty zatrudnienia i wysokość zarobków
• Umowy o pracę
• Odcinki wypłat, roczne zeznania podatkowe
• Zaświadczenia z instytucji ubezpieczeniowych danego kraju
• Formularze E 205 lub U1 (dla krajów UE) potwierdzające okresy ubezpieczenia

Warto zbierać te dokumenty na bieżąco, gdyż ich uzyskanie po latach może być trudne lub niemożliwe.

6. Kiedy i gdzie złożyć wniosek o emeryturę międzynarodową

Jeśli pracowałeś w różnych krajach, możesz złożyć jeden wniosek o wszystkie emerytury w instytucji kraju zamieszkania lub ostatniego zatrudnienia. Procedura wygląda następująco:

1. Wniosek składasz w jednym kraju (np. w Polsce w oddziale ZUS właściwym dla Twojego miejsca zamieszkania).
2. Instytucja ta przekazuje wniosek do instytucji pozostałych państw, w których byłeś ubezpieczony.
3. Każda instytucja krajowa rozpatruje wniosek niezależnie, zgodnie z własnym ustawodawstwem.
4. Każdy kraj wydaje swoją decyzję i wypłaca swoją część emerytury.

Wniosek najlepiej złożyć około 3-6 miesięcy przed planowaną datą przejścia na emeryturę, gdyż procedura międzynarodowa może trwać dłużej niż krajowa.

7. Opodatkowanie emerytur zagranicznych

Kwestia opodatkowania emerytur zagranicznych zależy od umów o unikaniu podwójnego opodatkowania zawartych przez Polskę z poszczególnymi państwami:

• W większości przypadków emerytury podlegają opodatkowaniu w kraju zamieszkania emeryta.
• Niektóre umowy przewidują opodatkowanie w kraju źródła (tj. w kraju wypłacającym emeryturę).
• Istnieją też umowy przewidujące podział prawa do opodatkowania między oba państwa.

Warto skonsultować się z doradcą podatkowym w celu ustalenia właściwego sposobu rozliczenia emerytur zagranicznych.

8. Szczególne sytuacje i wyzwania

Przy ustalaniu emerytur międzynarodowych mogą wystąpić różne wyzwania:

• Różnice w wieku emerytalnym - w różnych krajach obowiązuje różny wiek emerytalny, co może prowadzić do sytuacji, gdy otrzymujesz emeryturę z jednego kraju, a z drugiego jeszcze nie.
• Problemy z dokumentacją - szczególnie w przypadku pracy sprzed wielu lat lub w małych firmach, które już nie istnieją.
• Bariery językowe - komunikacja z zagranicznymi instytucjami może być utrudniona.
• Terminy przedawnienia - w niektórych krajach istnieją terminy, po których nie można już dochodzić swoich praw.

Podsumowanie

Ustalenie emerytury dla osób, które pracowały za granicą, jest procesem złożonym, wymagającym dobrej znajomości przepisów międzynarodowych i krajowych. Kluczowe jest staranne dokumentowanie wszystkich okresów zatrudnienia oraz zapoznanie się z zasadami koordynacji zabezpieczenia społecznego lub postanowieniami odpowiednich umów dwustronnych.

Ze względu na złożoność tej materii, warto skorzystać z profesjonalnego doradztwa. Eksperci Uspakezich posiadają wieloletnie doświadczenie w obsłudze spraw emerytalnych osób pracujących w różnych krajach i mogą pomóc w uzyskaniu optymalnych świadczeń emerytalnych.